صنعت پتروشیمی، زیر مجموعه صنایع شیمیایی است. در این صنعت از مواد خام به دست آمده توسط نفت و گاز طبیعی، فرآورده‌های شیمیایی به دست می‌آید. محصولات پتروشیمی به جز نفت و گاز از دیگر سوخت‌های فسیلی مانند ذغال سنگ یا منابع تجدید پذیر مانند ذرت یا نیشکر نیز ساخته می‌شوند. واژه پتروشیمی برگرفته از دو کلمه پترول به معنای نفت و شیمی به وجود آمده است، که به معنای تولید مواد شیمیایی ساخته شده از نفت است.
دسته بندی انواع محصولات پتروشیمی
در مقاله قبل لیستی از محصولات پتروشیمی معرفی شد. اما می توان محصولات تولید شده در صنایع نفت و گاز به طور کلی به 3 دسته تقسیم کرد:
محصولات پتروشیمی بنیادی
مهمترین محصولات شیمیایی تولید شده در صنعت پترویشیمی، محصولات بنیادی هستند. این فرآورده‌ها شامل: بنزین، اتیلن، گوگرد، آمونیاک و ... می‌شوند.
محصولات پتروشیمی واسطه‌ای
دسته دوم محصولات واسطه‌ای است که مواد و فرآورده‌ها پایه را تبدیل به خوراک مصرفی مانند PVC، اتیلن گلین و ملامین می‌کنند.
محصولات پتروشیمی نهایی
سومین نوع محصول تولید شده در صنایع پتروشیمی، محصولات نهایی هستند که برای مصرف عموم مردم تولید می‌شوند. از جمله این محصولات می‌توان به لاستیک، وسایل پلاستیکی، کود شیمیایی و الیاف مصنوعی اشاره کرد.
جهت اطلاع از شرایط حمل و نقل مواد و فرآورده های پتروشیمی کلیک کنید.
کاربرد فرآورده‌های شیمیایی در زندگی
اکثر وسایل و محصولاتی که در زندگی روزمره استفاده می‌کنیم، از جمله فرآورده‌های تولید شده در صنعت پتروشیمی است. بسته‌بندی مواد‌های غذایی، پوشاک، لوازم خانگی، تجهیزات الکترونیکی و ... از جمله این تولیدات محسوب می‌شوند. کاربرد فرآورده‌های شیمیایی در زندگی روزمره ما در ادامه آورده شده است.
- محصولات خانگی: در ساخت بسیاری از محصولات خانگی از فرآورده‌های پتروشیمی استفاده می‌شود. برای تولید محصولاتی مانند الیاف مصنوعی، فرش، مواد شوینده، عطر و ... از مواد پتروشیمی استفاده شده است.
- محصولات غذایی: در تولید محصولات غذایی مانند شکلات و آبنبات و محصولاتی که نیاز به مواد نگهدارنده دارند از فرآورده‌های پتروشیمی کمک می‌گیرند. رنگ برخی خوراکی‌ها نیز به علت وجود مواد شیمیایی در آنها است.
- صنعت کشاورزی: پلاستیک استفاده شده در ساخت ریسمان، لوله‌های آبیاری و دیگر تجهیزات مورد استفاده در صنعت کشاورزی از محصولات پتروشیمی تولید می‌شود. لازم به ذکر است کود مصرفی در این صنعت به منظور دفع سموم و حشرات نیز از این مواد گرفته می‌شود.
- تجهیزات پزشکی: محصولات پتروشیمی در تولید و بهبود تجهیزات پزشکی نیز نقش مهمی را بر عهده دارند. به طور مثال برای ساخت اندام‌های مصنوعی پلاستیک و الیاف مخصوصی به کار می‌رود یا برای تولید انواع سرنگ‌ها و ظروف بهداشتی یکبار مصرف از پلاستیک تولید شده توسط مواد پتروشیمی استفاده می‌گردد.
معرفی محصولات مهم در صنعت پتروشیمی و کاربرد آنها
از مهمترین محصولات و فرآورده‌های تولید شده در صنعت پتروشیمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- متان: گاز گلخانه‌ای متان که به عنوان سوخت در صنایع مختلف از آن استفاده می‌شود.
- اتیلن: از این فرآورده در ساخت پلاستیک، مواد شوینده، روان کننده‌ها و بی حسی‌های موضعی استفاده می‌شود.
- بنزن: بنزن در تولید انواع بسته بندی مواد غذایی، دارو و پارچه مبلمان کارایی دارد.
- بوتادین: برای ساخت لاستیک‌های مصنوعی از بوتادین استفاده می‌شود.
- متانول: عایق‌بندی حرارتی به خصوص در مصالح و تجهیزات ساختمانی از کاربرد‌های متانول است.
متانول مهمترین فرآورده در صنایع پتروشیمی
متانول یا متیل الکل از ساده‌ترین الکل‌های موجود در بازار می‌باشد. متانول بی رنگ است و بوی تندی شبیه به الکل دارد. این فرآورده در آب و اتانول به خوبی حل می‌شود. متانول یک ماده شیمیایی خطرناک است و خوردن مقدار کمی از این ماده می‌تواند منجر به مرگ شود، از علائم مسمومیت با متانول می‌توان به حالت تهوع، استفراغ، تاری دید، تشنج و مرگ اشاره کرد. از متانول در تولید و فرآوری بسیاری از محصولات استفاده می‌شود:
- فرمالدئید
- اسید استیک
- متیل، بوتیل اتر و سایر اترها
- ضد‌یخ‌ها
- حلال‌ها
- سوخت‌های زیست محیطی
تاثیرات زیست محیطی مواد شیمیایی
مواد پتروشیمی علاوه بر کاربرد و مزایایی که دارد، می‌تواند اثرات مخرب و منفی در محیط زیست از خود به جا بگذارد. البته با پیشرفت تکنولوژی و فناوری‌های جدید در صنعت پتروشیمی، همواره این تاثیرات زیست محیطی در حال کاهش می‌باشد. از جمله تاثیرات مواد شیمیایی در محیط زیست، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
آلودگی هوا از تاثیرات منفی تولید محصولات پتروشیمی
احتمال آلودگی هوا به سبب تولید مواد پتروشیمی همیشه وجود دارد. آلاینده‌های مواد پتروشیمی می‌توانند با پخش شدن در هوا باعث بروز مشکلات تنفسی و بیماری‌های سلامتی شوند.
آلودگی آب مصرفی با استفاده از فرآورده‌های شیمیایی
پسماند تولیدات صنعت مواد پتروشیمی با ورود به آب‌های آزاد و رودخانه‌ها سبب آلودگی آب می‌شوند و جان حیوانات آبزی را به خطر می‌اندازند.
تغییرات آب و هوا به دلیل صنایع شیمیایی
گاز‌های گلخانه‌ای تولید شده توسط کارخانه‌های پتروشیمی، منجر به آلودگی هوا و گرم شدن کره زمین می‌شوند.
آلودگی خاک توسط محصولات پتروشیمی و شیمیایی
نشت مواد شیمیایی از کارخانه‌های پتروشیمی و همچنین استفاده از کودهای شیمیایی و می‌تواند منجر به آلودگی خاک شود. ورود این مواد آلوده به خاک، باروری خاک را تحت تاثیر قرار می‌دهد و زندگی جانوران و گیاهان را به خطر می‌اندازد.
نتیجه‌گیری
دانستیم که انواع مواد پتروشیمی با توجه به کارایی و عملکرد مصارف مختلفی دارند. صنایع شیمیایی تاثیر به سزایی در افزایش ارزش افزوده اقتصادی و اشتغال‌زایی کشور ایفا می‌کند. در بین تمام منافع اقتصادی یک کشور، صنعت پتروشیمی نقش مهمی را بر عهده دارد. این مواد علاوه بر استفاده داخلی، برای مصارف خارجی صادر می‌شوند، از این رو نقش مهمی در تامین مسائل مالی و اقتصادی کشور دارند. درآمد حاصل از فروش این فرآورده‌ها روند پیشرفت اقتصادی کشور را بهبود می‌بخشد و به اشتغال‌زایی کمک شایانی می‌کند. خوب است بدانید، بزرگترین پتروشیمی های ایران در سطح دنیا شناخته شده هستند.